
İçindekiler
Sphericity, özellikle tekrarlı ölçümler tasarımındaki analizlerde kullanılan bir varsayımdır ve aynı katılımcılara uygulanan farklı koşullardaki ölçümlerin kovaryanslarının eşit olduğunu ifade eder. Bu yazımızda, Sphericity’nin ne olduğunu, neden önemli olduğunu ve SPSS’te nasıl bulunup değerlendirildiğini anlamaya yönelik bir bakış açısı sunacağız.
Sphericity Nedir?
Sphericity, özellikle tekrarlı ölçümler tasarımında (repeated measures design) önemli bir kavramdır.
Sphericity, bir değişkenin farklı seviyeleri arasındaki kovaryansların eşit olup olmadığını değerlendiren bir istatistiksel kavramdır. Sphericity varsayımı, tekrarlı ölçümler tasarımında kullanılan çoklu ölçümler arasında kovaryansların eşit olduğunu ifade eder.
Tekrarlı ölçümler tasarımı, aynı katılımcılar üzerinde farklı koşullar altında birden fazla ölçüm yapıldığı bir deney tasarımıdır. Örneğin, bir gruba bir tedavi uygulanabilir ve ardından belirli bir süre sonra aynı gruptaki bireylere başka bir tedavi uygulanabilir. Bu durumda, aynı bireylerden alınan ölçümler arasındaki kovaryansların eşit olması önemlidir.
Sphericity’nin ihlali durumunda, tekrarlı ölçümler için kullanılan ANOVA analiz yöntemleri için sonuçlar yanıltıcı olabilir. Bu nedenle, sphericity varsayımı genellikle Mauchly’nin Sphericity Testi gibi istatistiksel testlerle değerlendirilir. Eğer sphericity varsayımı ihlal edilirse, Greenhouse-Geisser düzeltmesi veya Huynh-Feldt düzeltmesi gibi yöntemler kullanılarak düzeltilmiş sonuçlar elde edilebilir.
Sphericity Hangi Testler İçin Önemlidir?
Sphericity, genellikle tekrarlı ölçümler tasarımına sahip istatistiksel analizlerde önemlidir. Bu analizler arasında şunlar bulunmaktadır:
- Tekrarlı Ölçümler ANOVA (Repeated Measures ANOVA): Tekrarlı ölçümler tasarımında, aynı katılımcılara farklı koşullar altında birden fazla ölçüm yapılır. Bu durumda, Sphericity varsayımı önemlidir.
- Tekrarlı Ölçümler MANOVA (Repeated Measures MANOVA): Tekrarlı ölçümler tasarımında, birden fazla bağımlı değişken varsa ve bu değişkenler arasındaki kovaryansların eşit olduğunu varsayarsa, MANOVA kullanılabilir. Ancak, Sphericity’nin ihlali durumunda MANOVA sonuçları güvenilir olmayabilir.
- Bağımlı Örneklem T Testi (Paired Samples t-test): İki grup arasındaki tekrarlı ölçümler için t testi yapılırken de Sphericity önemlidir.
- Mixed Design ANOVA: İçinde tekrarlı ölçümler bulunduğu için, Sphericity değerine bakmak mixed design ANOVA yapılırken de önemlidir.
Bu analizlerde Sphericity varsayımı genellikle kritiktir çünkü Sphericity ihlali durumunda, ANOVA sonuçları yanıltıcı olabilir ve bu durumda düzeltme yöntemleri kullanılması gerekebilir. Sphericity’nin değerlendirilmesi ve gerektiğinde düzeltilmesi, analiz sonuçlarının doğru yorumlanmasını sağlar.
Sphericity Değeri Hangi Test ile Bulunur?
SPSS’te Sphericity değerini kontrol etmek için kullanılan bir yöntem, Mauchly’nin Sphericity Testi’dir (Mauchly’s Sphericity Test). Bu test, Sphericity varsayımının ihlal edilip edilmediğini değerlendirmek amacıyla kullanılır.
Mauchly’nin Sphericity Testi sonucu, p değeri aracılığıyla elde edilir. P değeri belirli bir anlamlılık düzeyinden (genellikle 0.05) küçükse, Sphericity varsayımının ihlal edildiği ve düzeltici önlemlerin alınması gerektiği düşünülebilir.
SPSS ile Sphericity Değeri Bulma
Mauchly’nin Sphericity Testi’ni uygulamak için aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:
- SPSS’te Veri Setinizi Açın: Analiz yapmak istediğiniz veri setini SPSS’te açın.
- Analyze Menüsü: Menü çubuğundan “Analyze” menüsüne gidin.
- General Linear Model (Genel Lineer Model) Seçeneği: “General Linear Model” seçeneğini seçin. Bu seçenek altında Repeated Measures ANOVA ve diğer ilgili analizler bulunur.
- Dependent Variable (Bağımlı Değişken): Bağımlı değişkeninizi seçin ve ardından “Repeated Measures” seçeneğini belirleyin.
- Within-Subjects Factor(s) (Tekrarlı Ölçümler Faktörleri): Tekrarlı ölçümler tasarımında kaç faktör olduğunu seçin.
- Options (Seçenekler): “Options” butonuna tıklayın ve açılan pencereden “Mauchly’s Test of Sphericity” seçeneğini işaretleyin.
- OK: Ayarları yaptıktan sonra “OK” düğmesine tıklayarak analizi başlatın.
Analiz tamamlandığında, Mauchly’nin Sphericity Testi’nin sonuçları çıktıda görünecek ve p değeri belirli bir anlamlılık düzeyinden küçükse Sphericity varsayımının ihlal edildiği düşünülebilir. İhlal durumunda, Greenhouse-Geisser veya Huynh-Feldt düzeltmeleri gibi düzeltici önlemler alınabilir.
Bir yanıt bırakın