
İçindekiler
Cohen’s Kappa istatistiği, araştırmacıların iki gözlemcinin aynı kategorik değişkeni öznel olarak değerlendirmelerinin birbiriyle nasıl uyumlu olduğunu belirlemek için kullandığı bir istatistiksel ölçüttür. Özellikle psikoloji, tıp, eğitim ve sosyal bilimler gibi alanlarda kullanılan bu yöntem, gözlemciler arasındaki rastlantısal uyumu kontrol ederek, öznellikten kaynaklanan hataları belirlemeye ve analiz etmeye yardımcı olur. Bu yazıda, Cohen’s Kappa istatistiğinin ne olduğunu ve SPSS aracılığıyla nasıl analizi yapılacağını anlatacağım.
Cohen’s Kappa Nedir?
Cohen’s Kappa istatistiği, bir araştırma veya gözlemde farklı 2 gözlemci arasındaki uyumu ölçmek için kullanılan bir istatistiksel yöntemdir. Temel amacı, gözlemcilerin ya da değerlendiricilerin birbirleriyle ne kadar uyumlu olduklarını ölçerek, öznellikten kaynaklanan hataları belirlemektir. Özellikle niteliksel verilerin değerlendirilmesinde yaygın olarak kullanılan bu istatistik, araştırmacılara değerlendirme süreçlerinde güvenilirlik sağlama konusunda önemli bir araç sunar.
2 gözlemcinin değerlendirmeleri arasındaki uyuma “interrater reliability” yani “değerlendiriciler arasında güvenilirlik” denir.
Eğer 2’den fazla gözlemcinin uyumu test edilmek isteniyorsa, Cohen yerine Fleiss’ Kappa istatistiği kullanılmalıdır.
Cohen’s Kappa, birçok alanda kullanılan ve anlaşılması kolay olan bir istatistiksel ölçüdür. Örneğin, tıp alanında, farklı 2 doktorun aynı hastalığa yönelik teşhislerinin ne kadar uyumlu olduğunu belirlemek için kullanılabilir. Diyelim ki 2 doktor, aynı hastalığı değerlendiriyor ve sonuçları değerlendiriyor. Ancak her doktorun kendi yorumları ve kriterleri olabilir. Cohen’s Kappa, bu durumda doktorların teşhislerinin ne kadar uyumlu olduğunu objektif bir şekilde değerlendirmemize yardımcı olur. Bu şekilde, tedavi süreçleri ve hastalara sağlanan hizmetlerde güvenilirlik artar.
Ya da örneğin bir psikoloji araştırması için 2 farklı gözlemcinin aynı davranışı sınıflandırmaları gerekebilir. 2 gözlemci de semptomları “hafif”, “orta” veya “şiddetli” olarak sınıflandırırken bazı katılımcıları farklı sınıflara koyabilir. Cohen’s Kappa istatistiği, bu tür durumlarda farklılıkları ve uyumu ölçmek için ideal bir araçtır.
Cohen’s Kappa Testi yapabilmek için veri setimizde 2 tane kategorik değişken olmalıdır (her kategorik değişken bir gözlemciyi temsil eder). Kategorik değişkenlerin kaç kategoriye sahip olduğu fark etmez.
Cohen’s Kappa Değeri Anlamı
Cohen’s Kappa’nın hesaplanması, gözlemciler arasındaki uyumun rastgelelikten ne kadar farklı olduğunu dikkate alır. Eğer gözlemcilerin sınıflandırmaları tamamen rastgele olsaydı, Kappa değeri sıfır olurdu. Ancak, gözlemciler arasında tam uyum olduğunda, Kappa değeri 1’e yaklaşır. Bu sayede, Cohen’s Kappa istatistiği, gözlemciler arasındaki uyumu objektif olarak değerlendirir ve araştırmacılara verilerini yorumlama ve sonuçlarını güvenilir bir şekilde çıkarma konusunda yardımcı olur.
Cohen’s Kappa katsayısı (κ), kategorik öğeleri veya verileri sınıflandıran iki gözlemcinin veya değerlendiricinin arasındaki uyumu ölçer. Cohen’s Kappa değeri -1 ile 1 arasında değişir ve şu şekildedir:
- κ = 1, değerlendiriciler arasında mükemmel uyumu gösterir.
- κ = 0, rastgele seviyedeki uyumu gösterir.
- κ < 0, rastgele seviyesinden daha kötü bir uyumu gösterir.
Genel olarak, Cohen’s Kappa değerlerinin yorumlanması, araştırmanın alanına ve araştırmanın özel bağlamına bağlı olarak değişebilir. Ancak, κ değerine dayanarak anlaşmanın gücünü yorumlamak için genellikle kullanılan bazı yaygın yönergeler vardır:
- κ < 0: Kötü anlaşma (şans uyuşmasından daha kötü uyuşma)
- 0.01 ≤ κ ≤ 0.20: Zayıf uyuşma
- 0.21 ≤ κ ≤ 0.40: Orta düzeyde uyuşma
- 0.41 ≤ κ ≤ 0.60: Ortanın iyisi uyuşma
- 0.61 ≤ κ ≤ 0.80: Gayet iyi uyuşma
- 0.81 ≤ κ ≤ 1.00: Neredeyse mükemmel uyuşma
Bu eşik değerlerin mutlak kurallar olmadığını ve yorumlanmasının özel çalışma ve değerlendirilen verilerin doğası bağlamında ele alınması gerektiğini unutmamak önemlidir. Ayrıca, Cohen’s Kappa’nın yorumlanması, verilere dikkatli bir şekilde bakılması ve değerlendirilen kategorilerin yaygınlığı ve dağılımı gibi diğer faktörlerin göz önünde bulundurulması gerektiğini belirtmek önemlidir.
SPSS ile Cohen’s Kappa Analizi Nasıl Yapılır?
Aşağıdaki adımları takip ederek SPSS’te Cohen’s Kappa Analizi kolayca gerçekleştirebilirsiniz.
Bu örnekte, 2 farklı işe alım personeli, işe başvuran kişileri “düşük”, “orta” ve “yüksek” performans gösterir olarak kendi kriterlerine göre kategorize etmektedir. Bu 2 işe alım personeli, işe başvuran kişileri acaba birbirlerine benzer şekilde mi kategorize ediyorlar diye öğrenmek için Cohen’s Kappa Testi uygulayacağız.
Analyze -> Descriptive Statistics -> Crosstabs
1. işe alım personeli Gözlem_1, 2. işe alım personeli de Gözlem_2 olarak kaydedildi. Bu değişkenlerin birini Row kutusuna, diğerini Column kutusuna atıyoruz. Hangisini nereye attığımız fark etmez. Sonra, “Statistics” butonuna basarak açılacak pencereden “Kappa” seçeneğini işaretliyoruz.
“Cells” butonuna basarak, Observed, Expected, Row, ve Column seçeneklerini işaretliyoruz. Bunları işaretlemek gözlemler arası benzerlik ve farklılıkları daha kolay görmemizi sağlayacak.
Continue ve OK’a basarak analizi başlatabiliriz.
SPSS Cohen’s Kappa Tablo Yorumlama
SPSS’in bize vereceği tablolardan ilk bakmamız gereken ve en önemli olan tablo “Symmetric Measures” tablosudur. Bu tablodaki Approximate Significance sütunundaki değer, Cohen’s Kappa testinin p istatistiksel anlamlılık değerini verir. Bu değer 0.05’ten küçük ise gözlemler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir benzerlik vardır demektir. Value sütunundaki değer ise, Cohen’s Kappa değerini göstermektedir.
Bu örnekteki tabloda Cohen’s Kappa analizinin p değeri 0.001’den küçük çıkmış ve Cohen’s Kappa değeri 0.584 çıkmış. Yani, bu örnek için “İki işe alım personelinin işe başvuranların performanslarını gruplandırma şekilleri arasında istatistiksel olarak anlamlı biçimde ortanın iyisi bir uyuşma var” diye bir sonuca varabiliriz.
Gözlemcilerin (bu örnekte işe alım personelleri) kişileri ne şekilde kategorize ettiğini görmek için de “Crosstabulation” tablosunu inceleyebiliriz. Bu örnekte detaylar fazla önemli değil o yüzden bu tabloyu detaylı olarak incelemeye çok gerek yok. Merak ederseniz kendi örneğiniz için inceleyebilirsiniz.
SPSS Cohen’s Kappa Analizi baştan sona bu kadardı. Siz de artık kendi Cohen’s Kappa analizinizi yapıp 2 değerlendiricinin değerlendirmeleri arasındaki uyumu ölçebilirsiniz.
Bir yanıt bırakın