
Sobel Testi, aracılık analizinde, bir değişkenin aracılık etkisi olup olmadığını öğrenmek için kullanılan istatistiksel bir testtir. Sobel Testi SPSS’te doğrudan yapılamamakla birlikte, SPSS’ten alacağımız değerleri formüle yerleştirerek kolayca Sobel Testi sonucuna ulaşılabilir.
Aslında Sobel Testi sonucuna ayrı olarak çok ihtiyaç yoktur, çünkü SPSS’te Hayes Process Macro eklentisi ile aracılık analizi (mediation) yaptığımız zaman da bir değişkenin aracılık etkisi var mı yok mu görebiliyoruz.
Yine de, bilmeniz açısından, SPSS kullanarak Sobel Testi sonucuna nasıl ulaşacağımızı bu yazıda anlatacağım.
Sobel Testi Nedir?
Sobel Testi, aracılık analizinde kullanılan bir testtir. Aracılık analizinde, 1 adet bağımsız değişken (X), 1 adet aracı değişken (M) ve 1 adet bağımlı değişken (Y) olduğunu düşünelim. Aşağıdaki resimde aracılık modelindeki değişkenler arasındaki ilişkileri görebiliriz.
Bu modelde, X ile Y değişkenleri arasındaki ilişkide M’nin aracı etkisi olup olmadığını öğrenmek için Sobel Testi kullanıyoruz. Test sonucunda “M değişkeninin aracı etkisi var” ya da “aracı etkisi yok” şeklinde bir sonuç buluyoruz.
Sobel Testi Nasıl Yapılır?
Sobel Testi’nin formülü aşağıdaki gibidir:
Bu formülde:
- a, X’in M üzerindeki etkisine ilişkin standartlaştırılmamış regresyon katsayısıdır.
- sa, a’nın standart hatasıdır.
- b, b, M’nin Y üzerindeki etkisine ilişkin standartlaştırılmamış regresyon katsayısıdır (X’in etkisi kontrol edilmekteyken).
- sb, b’nin standart hatasıdır.
Eğer bu değerleri SPSS’te bulursak, formülde yerlerine yerleştirerek Sobel Testi’ni kolayca yapabiliriz.
SPSS’te Sobel Testi için gerekli bu değerleri bulmak için aşağıdaki adımları izlememiz gerekiyor:
- Analyze -> Regression -> Linear
- X değişkenini Independent, M değişkenini Dependent kutusuna atıp, OK butonuna basıyoruz.
- SPSS’in bize vereceği sonuç tablolarından Coefficients başlıklı tabloda, kırmızı yuvarlak içine aldığım Unstandardized Coefficients B ve Standart Error değerlerini not alalım. Bunlar yukarıdaki formüldeki a ve sa değerleridir.
- Şimdi de, X ve M değişkeninleri Independent, Y değişkenini Dependent kutusuna atıp, OK butonuna basalım.
- Yine, SPSS’in bize vereceği sonuç tablolarından Coefficients başlıklı tabloda, bu sefer M satırında, kırmızı yuvarlak içine aldığım Unstandardized Coefficients B ve Standart Error değerlerini not alalım. Bunlar yukarıdaki formüldeki b ve sb değerleridir.
Sobel Testi Hesaplama
Şimdi SPSS yardımıyla bulmuş olduğumuz bu değerleri yukarıdaki Sobel Testi formülüne yerleştirirsek sonucu da bulmuş olacağız. Bunu elle ya da hesap makinesiyle yapmak yerine, Sobel Testi yapma aracına sahip bir web sitesi yardımıyla çok daha kolay şekilde yapabiliriz. Linke tıklayıp Quantpsy’nin sitesine giderek, Sobel Testi yapma aracını sayfada bulabilirsiniz.
Bu sayfadaki Sobel Testi hesaplama aracı, aşağıdaki gibi görünecektir.
Input bölümündeki a, b, sa ve sb yerlerine, demin SPSS yardımıyla bulduğumuz değerleri yazalım. Calculate butonuna basalım.
Bastıktan sonra ekranda testlerin sonuçları görünecektir. Sobel Test satırındaki p değerine bakmalıyız sadece. Bu p değeri, 0.05’ten küçük ise, “M değişkeninin aracılık etkisi var” diyebiliyoruz. Aksi takdirde, p değeri 0.05’ten büyük ise, M değişkeninin X ile Y arasındaki ilişkide herhangi bir aracılık etkisi yok demek oluyor.
Sobel Testi yapma adımları ve sonuçlarını yorumlama kısmı bu kadardı. Başta da dediğim gibi, SPSS üzerinde Hayes Process Macro eklentisi ile aracılık analizi yaptığınızda da SPSS size Bootstrap yöntemiyle aracılık etkisinin anlamlı olup olmadığını söylüyor, aslında ekstradan Sobel Testi yapmamıza gerek yok. Yine de, merak edenler için bu yazıyı paylaştım. İyi çalışmalar, okuduğunuz için teşekkürler.
Bir yanıt bırakın